Tôi không đếm được bao nhiêu đêm như vậy. Cũng không nhớ nổi lần cuối mình có một ngày nghỉ thật sự là khi nào. Mọi thứ cứ lặp đi lặp lại. Giống như đang chạy một “dây chuyền sản xuất” từ sáng tới khuya. Nhưng khác ở chỗ: không có ca làm cố định, không có lương, không có khen thưởng cuối năm.
Tôi thường nghe người ta nói: “Làm mẹ là thiên chức thiêng liêng.” Nhưng sự thật là thiêng liêng không đồng nghĩa với vô hình. Tôi làm việc không lương, không nghỉ phép, không bảo hiểm. Khi tôi mệt, không ai thay ca. Khi tôi đau, vẫn phải hút sữa đúng giờ vì nếu không, ngực căng, sốt, áp xe.
Có ai tính được những lần tôi vừa hút sữa vừa trả lời email?
Có ai thấy tôi bật dậy giữa đêm để làm một báo cáo còn dang dở, vì không muốn bị gọi là “thiếu chuyên nghiệp”? Có ai biết những hôm tôi phải chọn giữa việc cho con bú hay hoàn thành checklist công việc đúng giờ?
Tôi không đòi hỏi được trả công bằng tiền. Nhưng tôi mong có một sự nhìn nhận rõ ràng hơn: rằng “làm mẹ” là một công việc thực sự. Rằng người phụ nữ không nên bị xem là “rảnh rỗi” hay “ở nhà trông con thôi mà”. Vì chính trong những phút giây lặng lẽ nhất – khi ngồi hút sữa giữa đêm, khi lau bãi nôn của con, khi bật dậy giữa đêm đi rút điện máy giặt – tôi đang làm việc với sự chăm chỉ và kiên cường không kém gì bất kỳ ngành nghề nào khác.
“Không có lương” không đồng nghĩa với “không có giá trị”. Nhưng nếu xã hội, nếu gia đình, nếu chính bản thân người phụ nữ cũng không công nhận điều đó, thì chúng ta sẽ tiếp tục tạo ra những thế hệ mẹ kiệt sức, tủi thân và mòn mỏi trong vai siêu nhân bất đắc dĩ.
Tôi viết những dòng này khi con tôi đã được vài tháng tuổi, ngủ yên trong nôi.
Tôi vẫn hút sữa, vẫn làm việc, vẫn không có ngày nghỉ. Nhưng tôi bắt đầu học cách nhìn nhận lại chính mình. Không phải là “người mẹ phải gồng”, mà là “người mẹ xứng đáng được thấu hiểu”. Tôi không muốn làm cả thế giới. Tôi chỉ muốn làm một người phụ nữ được nghỉ ngơi khi mệt, được nói “em cần giúp”, được thừa nhận rằng công việc tôi làm – dù không có lương – vẫn là lao động, vẫn là cống hiến.
Nếu bạn từng sống những ngày như tôi – hút sữa trong đêm, ru con rồi bật máy tính – hãy cho mình một cái ôm thật chặt. Vì bạn không lười, không yếu đuối. Bạn đang làm điều phi thường trong im lặng. Và điều đó, đáng được trân trọng hơn bất kỳ mức lương nào.
Tôi từng tự hào vì mình “giỏi việc nước, đảm việc nhà”. Từng có những buổi chiều họp kín lịch rồi vẫn kịp nấu một mâm cơm 4 món, từng tranh thủ hút sữa cho con trong lúc gửi email báo cáo. Từng cảm thấy vui khi bạn bè khen “chị siêu thật đó”, đồng nghiệp gọi là “chiến binh bỉm sữa”, còn chồng thì tự hào khoe vợ “vừa đẹp, vừa chăm con giỏi, vừa làm việc máu lửa”.
Tôi từng tự vỗ vai mình mỗi tối: “Đấy, phụ nữ hiện đại phải như thế!”.
Tôi đã tin rằng mình đang làm rất tốt, đang sống đúng với vai trò, đang ghi điểm với xã hội, gia đình, đồng nghiệp, thậm chí với chính bản thân mình.
Cho đến một ngày, tôi đau lưng đến mức không đứng lên nổi. Cúi xuống bế con thì lưng như muốn gãy. Mỗi bước đi đều nhói lên, đầu gối cứng đờ, mắt mờ, người mệt lả mà vẫn không dám nghỉ. Cuối cùng, tôi phải vào viện. Bác sĩ đọc kết quả, còn tôi thì tái xanh.
Thoát vị đĩa đệm nhẹ. Tràn dịch khớp gối. Gan nhiễm mỡ độ 2. Tụt canxi. Nguy cơ tiền tiểu đường.
Tôi không biết nên cười hay nên khóc.
Cười vì ít ra mình còn đi khám kịp. Khóc vì đến lúc này tôi mới thật sự hiểu mình đã đối xử tệ với cơ thể đến thế nào.
Tôi không già, không béo phì, không sống buông thả. Tôi chỉ là một người mẹ, một người vợ, một nhân viên đang cố gắng quá sức mỗi ngày. Tôi không tiệc tùng, không ăn uống linh tinh, không ngủ nướng. Nhưng tôi thiếu nghỉ ngơi, thiếu vận động đúng cách, thiếu thời gian cho chính mình – và đặc biệt là thiếu được chăm sóc.
Người ta vẫn nói phụ nữ thời nay giỏi giang, độc lập, tự chủ. Nhưng ít ai nói về cái giá phía sau. Tôi làm việc không ngơi nghỉ, quán xuyến mọi thứ trong nhà, từ con cái, cơm nước, lịch khám bệnh, học hành… đến cả việc nhỏ như thay ga giường, mua giấy vệ sinh. Tôi nghĩ đó là trách nhiệm. Nhưng tôi quên mất rằng, mình đang làm tất cả những điều đó… không có lương.
Không ai trả công tôi vì đã dậy sớm hút sữa cho con.
Không ai thưởng cho tôi vì hoàn thành deadline trong lúc bế con sốt. Không ai chấm công cho những lần tôi gồng gánh việc cơ quan lẫn việc nhà cùng lúc. Mọi thứ tôi làm được mặc định là “chuyện phải làm”. Nếu làm tốt, thì “tất nhiên rồi, mẹ thì phải vậy”. Nếu làm không tốt, thì “sao không sắp xếp lại đi, phụ nữ phải biết cân bằng chứ?”
Cái cụm từ “phụ nữ phải biết cân bằng” – thật ra là một chiếc bẫy. Nó khiến tôi gồng mình lên để vừa làm mọi thứ, vừa trông thật nhẹ nhàng, dịu dàng, không kêu than, không mệt mỏi. Nhưng không ai nói cho tôi biết: cái cân đó nghiêng hẳn về một phía, và phía đó là chính tôi.
Tôi từng nghĩ rằng nếu mình ngã bệnh thì sẽ có người thay. Nhưng sự thật là khi tôi nằm viện, mọi thứ rối tung lên. Chồng xoay không kịp với việc nhà. Con nhớ mẹ. Công việc dồn đống. Và tôi thì nằm đó, trong căn phòng trắng lạnh, vừa truyền dịch, vừa nghĩ: “Giá như mình cho phép bản thân nghỉ sớm hơn.”
Tôi hiểu ra một điều: Làm việc không lương thì ít nhất cũng phải có quyền được nghỉ.
Nếu đã không được đếm giờ công, thì ít nhất, tôi phải biết yêu bản thân đủ để biết khi nào nên dừng lại, khi nào cần nhờ người khác giúp, khi nào cần buông.
Từ sau lần đó, tôi bắt đầu thay đổi. Tôi vẫn làm mẹ, làm vợ, làm việc – nhưng không làm tất cả mọi thứ một mình. Tôi tập nói “anh giúp em chuyện này được không?” thay vì tự động ôm lấy. Tôi học cách từ chối những yêu cầu quá sức. Tôi đi ngủ sớm hơn, tập thể dục, ăn uống đầy đủ, và – quan trọng nhất – tôi ngưng tự so sánh mình với hình mẫu “người phụ nữ hoàn hảo” mà mạng xã hội dựng nên.
Tôi không cần làm siêu nhân. Tôi chỉ cần là một người phụ nữ khoẻ mạnh, đủ sức sống đời mình, đủ yêu thương để nuôi dạy con tử tế, đủ tỉnh táo để đi làm mà không kiệt quệ.
Tôi vẫn không có lương cho công việc làm mẹ, làm vợ.
Nhưng ít nhất bây giờ, tôi biết cách trả công cho chính mình – bằng một cơ thể khoẻ mạnh, một tâm trí yên bình, và một nụ cười không gượng gạo.
Nếu bạn – người đang đọc những dòng này – cũng từng thấy mình đâu đó trong câu chuyện của tôi, hãy nhớ: bạn không hề yếu đuối. Bạn chỉ đang làm quá nhiều việc mà không có lương, không ai ghi nhận, không ai đếm phút giây. Và bạn có quyền được dừng lại, được nghỉ ngơi, được thương mình như đã từng thương tất cả những người khác.
Có những buổi sáng, tôi mở mắt ra mà cảm giác như chưa từng được ngủ. Toàn thân đau nhức, đầu óc mệt mỏi, chân tay nặng trĩu. Vậy mà tôi vẫn lết ra khỏi giường, bật chế độ “chịu đựng” quen thuộc. Lo cho con ăn, dọn dẹp nhà cửa, giải quyết công việc, ôm deadline, rồi lại vòng về lo cơm nước, tắm rửa, giặt đồ… Ngày nào cũng thế. Như một vòng lặp không lối thoát.
9 năm qua, tôi đã đối xử tệ hại với cơ thể mình đến thế.
Tôi từng coi thường cơn đau lưng râm ran mỗi khi cúi xuống. Từng nghĩ nhức đầu chỉ là do thiếu ngủ. Từng bỏ qua việc kiểm tra sức khỏe định kỳ vì “bận quá, để sau cũng được”. Tôi từng nhịn đói vì “làm xong việc rồi ăn luôn một thể”. Từng uống cà phê thay nước, ăn mì thay cơm, coi ngủ trưa là xa xỉ. Tất cả chỉ vì tôi luôn nghĩ: việc quan trọng hơn, người khác cần tôi hơn, mệt thì cố chút nữa rồi nghỉ.
Tôi đã dùng chính thân thể của mình như một cái máy chạy không ngừng nghỉ. Nhưng khác với máy, tôi không có nút reset. Không ai thay thế tôi khi tôi kiệt sức. Không ai trả công cho những đêm thức trắng ru con rồi dậy sớm họp Zoom lúc 7 giờ sáng. Không có ai đếm được bao nhiêu việc tôi đã làm mỗi ngày – và cũng chẳng có ai trả lương cho chúng cả.
Làm mẹ, làm vợ, làm việc – tất cả những vai trò ấy tôi đều làm bằng tất cả sức lực.
Nhưng tôi quên mất một điều quan trọng: cơ thể tôi cũng cần được yêu thương, chăm sóc, nghỉ ngơi. Nó không đáng bị gạt ra rìa, không đáng bị vắt kiệt vì những trách nhiệm vô hình, những tiêu chuẩn “phụ nữ hiện đại” mà tôi tự khoác lên mình.
Tôi từng nghĩ rằng hy sinh là một dạng tình yêu. Rằng càng chịu đựng giỏi, tôi càng chứng tỏ mình “giỏi giang”. Nhưng sự thật là: một người phụ nữ kiệt sức, đau bệnh, cạn kiệt về tinh thần – không thể trao đi tình yêu đúng nghĩa cho ai cả.
Tôi làm rất nhiều việc, nhưng hầu hết đều… không có lương. Không ai tính công tôi dọn nhà mỗi ngày. Không ai ghi nhận tôi chăm con từ A-Z. Không ai thưởng cho tôi vì vừa làm việc full-time vừa quản cả gia đình. Nhưng điều tệ nhất không phải là không có tiền, mà là tôi cũng không tự công nhận giá trị của chính mình.
Giờ đây, khi cơ thể bắt đầu lên tiếng một cách rõ ràng – bằng những cơn đau thật sự, bằng kết quả xét nghiệm không đẹp – tôi mới thực sự giật mình.
Tôi không còn trẻ mãi. Và tôi không thể tiếp tục đối xử tệ với chính mình thêm nữa.
Tôi bắt đầu học lại từ đầu: học cách nghỉ, học cách ăn đủ bữa, học cách từ chối nếu quá sức, học cách yêu lấy cơ thể đã vì tôi mà chịu đựng suốt 9 năm qua.
Không ai trả lương cho tôi cả. Nhưng tôi có thể tự “trả công” cho mình – bằng sự tử tế, bằng chăm sóc đúng nghĩa, bằng việc ngừng gồng và sống nhẹ nhàng hơn, chậm lại một chút.
Vietnamese 
English